BIODIVERSITEIT
Biodiversiteit is een complex gegeven en niet zo eenvoudig uit te leggen. In de volgende punten verduidelijken we het belang van het Drongengoed voor de biodiversiteit vanuit verschillende invalshoeken.
Belang voor biodiversiteit in Oost-Vlaanderen
Het Drongengoed (Drongengoed, Militair domein en Maldegemveld) vormen samen het grootste aaneengesloten natuurgebied van Oost-Vlaanderen. Het telt in totaal bijna 800ha aaneengesloten natuurgebied. Maar hoe belangrijk is het voor de biodiversiteit?
Op het eerste zicht lijkt het door de historische rechte dreven op een aangelegd bos en toch is de natuurwaarde uitzonderlijk. Met een rapport van de Vlaamse overheidsdienst Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) kunnen we dat verduidelijken. Het rapport over de provinciaal prioritaire soorten voor Oost-Vlaanderen geeft een zeer mooi beeld van de waarde van het Drongengoed.
In nagenoeg elke categorie wordt het Drongengoed vermeld als belangrijk gebied. Wanneer we heatmaps uit het rapport bekijken valt het Drongengoed dan ook bijna altijd op als uitschieter. Hoe donkerder de kleur, hoe meer soorten er in dat kilometer hok voorkomen.
Op de volgende figuur zien we de heatmap van alle prioritaire soorten van Oost-Vlaanderen. Deze prioritaire soorten zijn soorten die in Oost-Vlaanderen meer voorkomen dan in andere provincies en daarom in de provincie extra beschermd worden. Op deze algemene heatmap valt het Drongengoed nog niet opvallend op, maar dat komt vooral door het ontbreken van alle prioritaire soorten die aan de Scheldevallei gebonden zijn.
Kijken we meer specifiek naar dagvlinders, springt het Drongengoed er als enige donkere vlek uit (zie figuur 9). Het gebied biedt zoveel variatie aan graslanden, bossen, heide… dat elke prioritaire soort voor Oost-vlaanderen in het Drongengoed een plaatsje vindt.
En ook bij de planten zien we het Drongengoed oplichten, dit ondanks het ontbreken van alle soorten die aan de Scheldevallei gebonden zijn (zie figuur 3).Voor de provinciaal prioritaire soorten is het Drongengoed dus een echte hotspot. Maar er is meer. Ook op Vlaams en Europees niveau is het Drongengoed belangrijk.
Belang voor de biodiversiteit in Vlaanderen en Europa
Vlaanderen heeft het volledige groene gebied ingekleurd als een speciale beschermingszone (SBZ) nl. habitatrichtlijngebied, maar wat is dat juist?
Speciale beschermingszones zijn die gebieden die een Europese lidstaat aanduidt in het kader van de vogel- en habitatrichtlijn. De speciale Beschermingszones vormen doorheen de lidstaten van de Europese Unie samen het Natura 2000-netwerk. Binnen de zones moeten maatregelen worden genomen om de natuurlijke habitats en/of populaties van de soorten waarvoor het gebied is aangewezen, in stand te houden of te herstellen.
In deze gebieden gelden dan ook strenge Europese natuurbeschermingswetten. Het volledige militair domein van Ursel (214ha) valt binnen deze beschermingszone en is op de kaart gearceerd.
Via het LIFE project DANAH werden tussen 2003 en 2008 met Europees en Vlaams geld grote natuurinrichtingswerken uitgevoerd op het militair domein, goed voor enkele honderdduizenden euro.
Dat het project een succes was, is een understatement. Van de 130 rode lijst soorten die het Drongengoed rijk is, zijn er ondertussen 87 op het militair domein te vinden. In werkelijkheid ligt dit aantal waarschijnlijk nog hoger, want door de beperkte toegankelijkheid is het militair domein minder grondig geïnventariseerd.
Wat maakt het Drongengoed zo bijzonder
De ondergrond is de basis van de soortenrijkdom. Het Drongengoed ligt op de Cuesta Zomergem-Oedelem, een heuvelrug van voedselarme klei in de voor de rest vlakke streek Zandig Vlaanderen.
Door de erg voedselarme kleigrond komen zeldzame planten op de voorgrond, die elders weggeconcurreerd worden. Zeker op het militair domein levert dit kostbare heideterreinen en graslanden op, omdat deze in het verleden zelden of nooit kunstmatig bemest werden.
Bedreiging voor de biodiversiteit
Wanneer Minister Francken dat Ursel de logische keuze is, toont hij enkel de 214ha militair domein op het gewestplan. Echter is 35ha van die 214ha beton voor toegangswegen, parking en het vliegveld en voor de rest is er zo'n 179ha waardevol beschermd natuurgebied.
Op de 35ha verharding staat 0.7ha gebouwen. Die oppervlakte is verdeeld over een 15tal kleine gebouwtjes en loodsen, waarvan de kantine van Vliegclub Ursel aan de startbaan het modernste en meest actieve gebouw is. Meer dan een periodieke oefening wordt er op het militair domein niet uitgevoerd.
Hier een legerbasis neerplanten kan niet zonder gevolgen voor de omliggende natuur. De natuur op het militair domein maakt onderdeel uit van het complexe ecosysteem in het Drongengoed. Verstoring op het militair domein is vaak van invloed op het volledige gebied.
Neem bijvoorbeeld de nachtzwaluw. Een vogel die broedt op de grond in heidegebieden en kapvlaktes en 's nachts jaagt. Reeds enkele jaren broeden er minstens 2 koppels in Maldegemveld en op het militair domein. Wanneer door lichtvervuiling, verstoring, bebouwing aan de startbaan het ene koppel niet meer terug komt, hebben we nog een koppel. Maar dat koppel verliest ook tientallen hectare grasland waar ze niet meer kunnen jagen op insecten. De kans is dan ook groot dat zo'n soort volledig zal verdwijnen.
Ook andere soorten die afhankelijk zijn van grote territoria en gevoelig zijn voor verstoring zoals boommarter, havik, zwarte specht… zullen klappen krijgen.
Verder bevat het militair domein enkele uitzonderlijke soorten zoals aardbeivlinder (kleine populatie die zich hopelijk nog kan herstellen), zaagblad (een zeldzame bloeiende plant waarvan de gezondste populatie van de Benelux zich op het militair domein bevindt)… die het belang als hotspot voor biodiversiteit alleen maar benadrukken.